Thamnophis scaliger (jan, 1863); Kortstaart Alpiene Kousebandslang

Algemene introductie

T. scaliger zwangere vrouw uit Michoacán

T. scaliger zwangere vrouw uit Michoacán

T. scaliger zwangere vrouw uit Michoacán

T. scaliger zwangere vrouw uit Michoacán

Er is nog maar weinig onderzoek gedaan naar de ecologie en biologie van veel soorten kousebandslangen afkomstig uit Mexico. Dit geldt zeker voor de Kortstaart Alpiene Kousebandslang Thamnophis scaliger.

Deze korte en kleine soort Kousebandslang staat ook wel bekend onder de naam “Mesa Centraal Geblokte Kousebandslang” (Rossman, Ford & Siegel, 1996), verwijzend naar zijn geblokte patroon en de naam van het gebied waar hij voorkomt in Mexico: het “Mesa Central” plateau.

Volwassen man T. scaliger uit Atlacomulco, Mexico

Volwassen man T. scaliger uit Atlacomulco, Mexico

Dit plateau is het zuidelijke gedeelte van de Mexicaanse hooglanden die zich uitstrekken over een groot gedeelte van centraal Mexico.
Het heeft een gemiddelde hoogte van 2000 meter boven de zeespiegel.

Ik verzorg (en kweek met) deze relatief schuwe soort nu enige jaren met succes in gevangenschap.

Deze soort is erg goed geschikt voor een natuurlijk ingerichte bak.

Lengte en bouw van Thamnophis scaliger

Nakweek juveniel van T. scaliger

Nakweek juveniel van T. scaliger

De Kortstaart Alpiene Kousebandslang is een erg kleine en korte soort kousebandslang, misschien zijn er maar 1 of 2 soorten kleiner. Rossman, Ford & Siegel (1996) beschrijven deze soort als een korte soort met een maximale totale lengte (TL) van 567 mm.
Al mijn adulte slangen zijn kleiner dan dit. Mijn adulte vrouwtjes variëren van 448 – 512 mm TL, mijn adulte mannetjes hebben een totale lengte variërend van 412 – 473 mm.

T. scaliger nakweek vrouw (Michoácan)

T. scaliger nakweek vrouw (Michoácan)

Niet veel soorten kousebandslangen blijven zo klein als adulten. De enige twee soorten die kleiner blijven zijn de zeldzame Thamnophis exsul, en mogelijk Thamnophis brachystoma.

T. scaliger nakweek vrouw (Michoácan)

T. scaliger nakweek vrouw (Michoácan)

De (voor zover bekend) maximale totale lengte van Thamnophis brachystoma (559 mm volgens Rossman, Ford & Siegel , 1996) ligt erg dicht bij die van Thamnophis scaliger.

Ondanks dat het een kleine soort is zijn vooral de vrouwtjes van Thamnophis scaliger vrij zwaar en fors gebouwd, zeker in vergelijking met andere soorten kousebandslangen, zoals Thamnophis brachystoma.

Zodra pasgeboren
baby’s een paar weken oud zijn en goed eten wordt dit al snel zichtbaar.

Verspreiding van T. scaliger.

T. scaliger zwangere vrouw uit Michoacán

T. scaliger zwangere vrouw uit Michoacán

De Kortstaart Alpiene Kousebandslang komt uitsluitend voor in Mexico. De kaart in Rossman, Ford & Siegel (1996) toont het (voor zover nu bekende) verspreidingsgebied in Mexico.

Thamnophis scaliger
is één van de vele endemische soorten kousebandslangen in Mexico, waarmee bedoeld wordt dat ze niet buiten Mexico voorkomen.

T. scaliger zwangere vrouw uit Michoacán

T. scaliger zwangere vrouw uit Michoacán

Binnen Mexico is T. scaliger alleen bekend van een paar relatief kleine gebieden die niet met elkaar verbonden lijken te zijn.

Deze plekken
liggen in de volgende staten: Guanajuato, Jalisco, Michoacán, Mexico en Morelia; op hoogtes variërend van 2288 tot 2575 meter boven de zeespiegel.

Habitat van T. scaliger nabij Atlacomulco, Mexico (2740 m)

Habitat van T. scaliger nabij Atlacomulco, Mexico (2740 m)

Vanwege zijn verborgen levenswijze zou ik er niet van opkijken wanneer biologen deze soort aantreffen op plekken waar hij nog nier eerder is gevonden, net zoals mijn persoonlijke waarnemingen in het Noordoosten van Michoácan (Bol, 2017).

Rossman, Ford & Siegel (1996) beschrijven zijn habitat als half droge “woestijn- struikgewas” valleien en eiken bossen in de lagere regionen van hoge bergketens.

Waarnemingen van T. scaliger in het wild.

Habitat van T. scaliger in Michoacán (2160 m)

Habitat van T. scaliger in Michoacán (2160 m)

Ik heb deze fascinerende kleine kousebandslang enkele malen waargenomen tijdens mijn reizen door Mexico.
Ik zal hier alleen enigszins beknopt deze waarnemingen weergeven, in mijn artikel over Thamnophis scaliger (ook beschikbaar op deze website: Bol, 2017) kan je meer gedetailleerde informatie vinden.

T. scaliger zwangere vrouw uit Michoacán

T. scaliger zwangere vrouw uit Michoacán


De eerste keer
dat ik T. scaliger heb waargenomen was in het Noordoosten van Michoacán vlak bij de stad “Ciudad Hidalgo”.
Omdat ik in de literatuur geen aanwijzingen had gevonden dat ze hier voor zouden komen had ik niet verwacht deze soort aan te treffen.

T. scaliger zwangere vrouw uit Michoacán

T. scaliger zwangere vrouw uit Michoacán

Een relatief klein parkje waar een snel stromend riviertje een open vallei had uitgeslepen tussen twee berghellingen die bedekt waren met naaldbos.
De vallei zelf bestond voornamelijk uit grasland waar koeien en paarden het gras kort hielden.

Habitat van T. scaliger in Michoacán (2160 m)

Habitat van T. scaliger in Michoacán (2160 m)


Op 25 mei
vond ik 2 zwangere vrouwtjes opgerold onder een vrij grote steen. Dit was op een hoogte van ongeveer 2160 meter boven de zeespiegel. Ze hadden beiden een lichaamslengte van ongeveer 33 cm wat aangeeft dat deze soort al met een kleine lichaamslengte geslachtsrijp wordt.

De volgende dag vond ik een andere vallei een 3de vrouwtje (lichaamslengte slechts 31,5 cm) opgerold onder een steen. Ook dit vrouwtje was zwanger. Het habitat was een open plek met gras in een naaldbos op een hoogte van 2510 meter boven de zeespiegel. Een klein riviertje stroomde door de vallei.

Habitat van T. scaliger in Michoacán (2510 m)

Habitat van T. scaliger in Michoacán (2510 m)

Op 23 november bezocht ik beide valleien nogmaals. In de 2de vallei vond ik 2 kleine mannelijke Thamnophis scaliger op precies dezelfde plek, opgerold onder een hoop stenen.
Ze hadden een totale lengte van 26,1 cm en 29 cm.

Habitat van T. scaliger nabij Atlacomulco, Mexico (2740 m)

Habitat van T. scaliger nabij Atlacomulco, Mexico (2740 m)

Op 20 november van een ander jaar bezocht ik een habitat in de buurt van de stad Atlacomulco, in de staat van Mexico. Het was in een enorme open vallei begroeid met gras.

Een klein stroompje kronkelde door de vallei en er waren vele door mensenhanden aangelegde vee drinkpoelen.

Onder een steen die lag in het gras op de dijk van 1 van deze drinkpoelen trof ik een prachtige mannelijke Kortstaart Alpiene Kousebandslang aan.

Deze had een totale lengte van 40,4 cm. Dit was op een hoogte van ongeveer 2740 meter boven de zeespiegel, hoger dan de in literatuur genoemde hoogte (Rossman, Siegel en Ford, 1996).

Beschrijving van Thamnophis scaliger.

Nakweek exemplaar uit Michoacán met dubbele rij van kleine vlekjes

Nakweek exemplaar uit Michoacán met dubbele rij van kleine vlekjes

Toen ik deze soort voor het eerst in het wild aantrof dacht ik eerst dat ik te maken had met een Geblokte Kousebandslang (Thamnophis marcianus).

Een bleke lichtbruine kousebandslang met een niet erg opvallende rugstreep en 2 alternerende rijen van kleine zwarte vlekjes. Rossman, Ford & Siegel, (1996) beschrijven het uiterlijk van T. scaliger als zijnde “bruin met aan de voorzijde van het lichaam een rij van korte (maximaal 2 schubben lang) donkerbruine vlekken met zwarte randen; soms breken deze vlekken op en vormen 2 rijen van alternerende donkerbruine “zwart omrande vlekken”.

Nakweek exemplaar uit Michoacán met alleen de onderste rij vlekken goed

Nakweek exemplaar uit Michoacán met alleen de onderste rij vlekken goed

Afbeeldingen op het internet van Thamnophis scaliger laten ook voornamelijk het type zien met de enkele rij van grote vlekken tussen de twee strepen.

Zoals in zovele soorten kousebandslangen is de variatie binnen de soort aanzienlijk. Ze kunnen een enkele rij van grote vlekken hebben tussen de strepen maar het patroon kan over het hele lichaam opbreken in een dubbele rij van vlekken. Soms zijn de vlekken vrij klein of is alleen de onderste rij kleine vlekjes boven de zijstreep zichtbaar.

T. scaliger zwangere vrouw uit Toluca, Mexico met grote vlekken in de nek

T. scaliger zwangere vrouw uit Toluca, Mexico met grote vlekken in de nek

De kleur varieert van heel bleek bruin, lichtbruin, donker bruin of geel bruin. Soms met groenige tinten. De rugstreep is meestal vrij scherp afgetekend en vrij bleek variërend van geel tot wit en slechts 1 schub breed. De zijstrepen zijn bleker dan de rugstreep en meestal minder opvallend.

Een groot verschil tussen T. scaliger en haar zustersoort T. scalaris is de lengte van de staart: T. scaliger heeft een hele korte staart.

Volwassen man T. scaliger uit Atlacomulco, Mexico

Volwassen man T. scaliger uit Atlacomulco, Mexico

Een 2de verschil tussen T. scaliger en T. scalaris zit hem in het patroon/de kleur van de supralabiaal schilden.

Bij T. scalaris zijn alle supralabiaalschilden licht van kleur, terwijl bij T. scaliger de laatste 1-1,5 supralabiaal schilden boven de hoek van de mond donkerbruin van kleur zijn met als de aangrenzende temporaalschilden.

Pasgeboren nakweek juvenile van T. scaliger

Pasgeboren nakweek juvenile van T. scaliger


In Rossman, Ford & Siegel (1996)
wordt als derde verschil de lichte kleur van de onderzijde van de kin bij T. scalaris genoemd die zou contrasteren met de kleur van de ventraalschilden.

Bij T. scaliger zou dit contrast afwezig zijn. Ik moet zeggen dat ik dit derde verschil niet zo duidelijk vind, maar de eerste twee verschillen zijn meestal genoeg om de 2 soorten van elkaar te onderscheiden.

Op het internet op de verschillende sites worden deze 2 soorten echter regelmatig met elkaar verwisseld.

Concluderend zou ik zeggen dat T. scaliger een zeer aantrekkelijke en unieke soort is, ondanks de niet zeer uitgesproken kleuren.

Terrarium voor de Kortstaart Alpiene Kousebandslang.

Pasgeboren nakweek juvenile van T. scaliger

Pasgeboren nakweek juvenile van T. scaliger

Thamnophis scaliger doet het erg goed in gevangenschap. Ik heb T. scaliger in verschillende terraria gehouden, vrijwel altijd in kleinere of grotere groepen. Op het moment heb ik een kweekgroep van 2.3 in een terrarium van 59 x 40 x 40 cm (L x B x H).
Vanwege het kleine formaat van deze slangen is deze afmeting voldoende hoewel een ruimere bak van bijvoorbeeld 100 x 50 x 50 cm meer mogelijkheden om verschillende temperatuur en vochtigheid gradiënten aan te brengen.

Pasgeboren nakweek juvenile van T. scaliger

Pasgeboren nakweek juvenile van T. scaliger

Het terrarium is van glas gemaakt met veel ventilatie (rooster van gaas) in de bovenkant. Een reflector lamp hangt in de bak in de hoek zodat er een temperatuur gradiënt wordt gecreëerd, van 30 – 35°C pal onder de lamp tot 15 – 25°C in de koelere hoek. De lamp brandt ongeveer 12 uur per dag en ‘s nachts zakt de temperatuur in de bak naar de omgevingstemperatuur (mijn slangenkamer). Dit kan in de zomer variëren van 22 – 25°C, maar in de winter, herfst en vroege voorjaar kan dit veel lager zijn (12 – 18°C). Tijdens de winter houdt ik deze soort zelfs onder wat extremere omstandigheden in een poging de natuurlijke omstandigheden na te bootsen (zie hieronder).

Pasgeboren nakweek juvenile van T. scaliger

Pasgeboren nakweek juvenile van T. scaliger

Ik heb met verschillende substraten geëxperimenteerd en ben tot de conclusie gekomen dat een combinatie van beukensnippers en cocopeat goed functioneert voor deze soort.
De warme hoek probeer ik zo droog mogelijk te houden met beukensnippers gemengd met een beetje cocopeat, maar in de koelere hoek gebruik ik in een dikkere laag cocopeat die ik af en toe een beetje vochtig maak.

Eens heb ik ze in de zomermaanden een tijdje in een kurkdroog terrarium gehouden met bodemverwarming. De slangen deden het niet erg goed in deze bak en hadden duidelijk problemen met vervellen.

T. scaliger zwangere vrouw uit Toluca, Mexico

T. scaliger zwangere vrouw uit Toluca, Mexico

Omdat T. scaliger zich graag verbergt gebruik ik stenen, stukken schors, mos en bladeren zodat de slangen voldoende mogelijkheden hebben zich te verbergen.

T. scaliger nakweek vrouw (Michoácan)

T. scaliger nakweek vrouw (Michoácan)

Ik leg ook een stuk schors onder de lamp zodat de slangen zowel in het zicht als onder het schors hun voorkeurstemperatuur van ongeveer 28 – 32°C kunnen bereiken.

Ik gebruik ook wat takken in de bak zodat de slangen kunnen klimmen.

T. scaliger nakweek vrouw (Michoácan)

T. scaliger nakweek vrouw (Michoácan)

Een relatief kleine waterbak van ongeveer 12 cm diameter maakt de bak compleet. Ze brengen weinig tijd in het water door.

Een echte winterrust is niet nodig. In mijn artikel (Bol, 2017) kan je in meer detail nalezen hoe ik T. scaliger door de winter heen verzorg.

Nakweek juveniel van T. scaliger

Nakweek juveniel van T. scaliger

T. scaliger zwangere vrouw uit Michoacán

T. scaliger zwangere vrouw uit Michoacán

In het kort gezegd heb ik 2 methodes gebruikt. De eerste methode is ze gewoon warm houden in mijn slangen kamer. Door de lagere nachttemperaturen (12 – 16°C) in de wintermaanden zullen de slangen merken dat het winter is. De tweede methode is middels een terrarium in mijn onverwarmde schuur.
Een sterke lamp zorgt ervoor dat ze (als ze dat willen) overdag kunnen zonnen bij temperaturen van 28 – 32°C (maar als ze zich aan de koele kant verborgen houden zal de temperatuur niet boven de 12 – 15°C uitkomen). ’s Nachts zakt de temperatuur naar 5 – 10°C, soms zelfs nog lager.

T. scaliger zwangere vrouw uit Michoacán

T. scaliger zwangere vrouw uit Michoacán

In 2016 deed ik een klein experiment waarbij ik 3 strategieën volgde: één groep (1.2) warm in mijn slangenkamer, 1.3 verbleef 7 weken in mijn koude schuur en 1.1 verbleef zelfs 15 weken in mijn schuur.

Alle 3 de groepen deden het prima en vrouwtjes uit alle 3 de groepen produceerden baby’s.

Verzorgings handleiding.

Nakweek juveniel van T. scaliger

Nakweek juveniel van T. scaliger


In mijn al
meedere malen genoemde artikel over Thamnophis scaliger (Bol, 2017) welke ook online gevonden kan worden op deze website kan je alle informatie vinden hoe je deze fascinerende kleine Kousebandslang kan houden en kweken.

Kweek groep van de Alpiene Kortstaat Kousebandslang

Mijn huidige (december 2017) twee kweekgroepen bestaan uit (nakomelingen van) ongeveer 10 volwassen (en grotendeels onverwante) wildvang exemplaren.

Ik kweek met een groep uit Michoácan afkomstige exemplaren en een groep afkomstig uit Mexico (de provincie).

Ik kweek met Thamnophis scaliger sinds 2013.

T. scaliger zwangere vrouw uit Toluca, Mexico

T. scaliger zwangere vrouw uit Toluca, Mexico

Volwassen man T. scaliger uit Atlacomulco, Mexico

Volwassen man T. scaliger uit Atlacomulco, Mexico

T. scaliger zwangere vrouw uit Michoacán

T. scaliger zwangere vrouw uit Michoacán

Literatuur:
Bol, S., 2017. A rare and fascinating species of garter snake: the Short-tail Alpine Garter Snake Thamnophis scaliger Jan, 1863. Litteratura serpentium, Vol. 37 (2): 53-76.
Rossman, D.A., N.B.Ford & R.A.Siegel, (1996). The Garter Snakes. Evolution and ecology. University of Oklahoma Press, Norman

Search on Yahoo Images, etc...Search on Wikipedia Search on Google Scholar Search on Flickr